2024’te Kur Korumalı Mevduat (KKM)’ta Ne Kadar Para Var? Toplumsal Cinsiyet, Çeşitlilik ve Sosyal Adalet Perspektifiyle Analiz
Ekonomik veriler bazen soğuk ve uzak görünür; ama aslında her bir sayı, bir insanların hikâyesini, bir ailenin birikimini, bir topluluğun güven arayışını taşır. 2024 yılında KKM’de ne kadar para var sorusuna bakarken, yalnızca “kaç trilyon lira yatırıldı?” gibi bir hesapla yetinmek yerine, bu birikimin toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet açısından ne anlama geldiğini de düşünmek gerekiyor. Bu yazıda, erkeklerin çözüm odaklı ve analitik yaklaşımını, kadınların ise duygusal ve toplumsal etkiler odaklı bakışını birleştirerek, verilerin arkasındaki hikâyeleri birlikte ele alıyoruz.
Analitik Panorama: Veriler Ne Söylüyor?
2024 yılı içinde KKM sisteminde dikkat çekici bir düşüş yaşandığı kamuoyuyla paylaşıldı. Örneğin, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, “bir dönem 3 trilyon TL’yi aşan KKM bakiyesi yıl sonunda yaklaşık 1,1 trilyon TL’ye gerilemiştir.” ([forbes.com.tr][1]) Döviz cinsinden ise 2024 sonunda yaklaşık 31,6 milyar dolar seviyesine düşmüş olduğuna dair veriler mevcut. ([forbes.com.tr][1]) Ayrıca, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerinde 20 Aralık 2024 tarihi itibarıyla KKM payının toplam mevduat içindeki oranının %6,2 seviyesine düşmüş olduğuna işaret edilmiştir. ([Yeni Şafak][2]) Bu rakamlar erkeklerin ‘sayısal gerçeklik’ olarak gördüğü hâliyle durumu özetliyor: büyük bir girişimdi, ardından dönüşüm yaşandı ve rakamlar küçüldü.
Ancak iş sadece veriyi okumakla bitmiyor. Verilerin hangi koşullar altında oluştuğu, kimlerin bu sisteme erişebildiği, kimlerin erişemediği ve hangi toplumsal etkilerin ortaya çıktığı da önemli. Çünkü sistemde toplanan para, yalnızca bankalardaki bir kalem değil; toplumun farklı kesimlerinin tasarruf eğilimleri, finansal okuryazarlığı, risk algısı ve güven düzeyiyle doğrudan ilişkili.
Toplumsal ve Cinsiyet Perspektifi: Kadınlar, Erkekler ve Eşitsizlik
Kadınların yaklaşımında genellikle “güvenlik, gelecek, ailesel sorumluluk” öne çıkar. Bir kadın yatırımcı için KKM, evin geçiminde, çocukların geleceğinde ya da ailedeki kadının finansal bağımsızlığında bir araç olabilir. Ancak sorulması gereken şu: Bu sistemin sunduğu fırsatlardan kadınlar ne ölçüde yararlandı? Toplumsal cinsiyet eşitsizliği bağlamında, kadınların finansal araçlara erişimi erkeklere kıyasla hâlâ sınırlı olabilir. Bu yüzden KKM’de birikim yapabilme kapasitesi ve sistemin kapsamında yer alma oranı açısından kadınlar dezavantajlı olabilir.
Erkeklerin analitik bakış açısı ise, “veriyle hareket et, riski hesapla, getiriye odaklan” şeklinde. Bu perspektiften bakıldığında, KKM’deki düşüş, sistemde “çıkış”ın başladığını, tasarrufların yeniden yönlendirildiğini gösteriyor. Ama aynı zamanda bu, farklı finansal araçlara erişim ve yönelim açısından toplumsal kesimler arasında eşitsizlik yaratabilir. Örneğin, yüksek mevduata sahip erkek bir yatırımcı yeni finansal araçlara geçerken, daha düşük birikime sahip ve finansal okuryazarlığı sınırlı bir kadın yatırımcı, sistemde düşünülmeyen risklerle karşılaşabilir.
Çeşitlilik bağlamında önemli bir soru ortaya çıkar: KKM sistemine katılabilenler kimlerdi? Kamuoyunda yayımlanan veriler büyük blok tutarlara odaklanırken, küçük birikim yapanların ya da finansal sistemle temas halinde olmayan toplumsal kesimlerin bu sistemden ne ölçüde faydalandığı hemen görünür değil. Bu eksik görüntü, sosyal adalet açısından önemli bir boşluk yaratıyor.
Sosyal Adalet Açısından Neler Sorgulanmalı?
KKM sisteminde biriken para miktarı düşerken, bu durum tasarruf sahipleri açısından güvenin zayıfladığını mı gösteriyor? Ve bu güven kaybı kimlerde daha yüksek: kadın topluluklarında mı, erkek topluluklarında mı?
Mevduat sahipliği ve yatırım araçlarına erişim konusunda toplumsal cinsiyete dayalı bir fark var mı? Kadınların finansal sisteme katılımı erkeklere kıyasla hâlâ düşükse, KKM gibi araçlardan kadınların daha az yararlanması mümkün müdür?
Bu tür sistemlerde büyük tutar sahipleri avantajlı olurken, düşük birikimi olanların sistemden çekilmesi ya da avantajlar değiştiğinde geride kalması riski var mı? Bu, finansal araçların toplumsal eşitliği destekleyip desteklemediği sorusunu doğuruyor.
KKM’nin ekonomik veri olarak azalan bakiyesi, aynı zamanda bir politik tercih ve sistem değişikliği süreci ile de bağlantılı. Bu süreçte, yapılandırmanın toplumsal etkileri, kadın ve erkek açısından farklı mı ilerliyor?
Sonuç: Veriler Yeterli mi? Toplum Ne Diyor?
2024’te KKM’de yaklaşık 1,1 trilyon TL’lik bakiyeye gerileme olduğu ve dolar cinsinden yaklaşık 31,6 milyar dolara indiği yönünde veriler mevcut. Ancak bu sayılar, toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve adalet açısından bize yalnızca başlangıç noktası sunuyor. Gerçek soru şu: Bu sistemden kimler faydalandı? Kimler faydalanamadı? Bu eşitsizliklerin önünde hangi engeller var?
Okuyucu olarak sizden gelmek istiyorum: Sizce KKM gibi finansal araçlar toplumsal eşitliği destekler nitelikte mi? Kadınların finansal sistemde daha güçlü yer alması için ne gibi adımlar atılmalı? Erkeklerin finansal karar alma süreçlerinde toplumsal sorumluluk ne kadar yer almalı?
Bu sorular üzerinden birlikte düşünmek, toplumsal adaleti ve çeşitliliği güçlendirmeye katkı sağlayabilir. Bu yüzden, yorumlarınızı bekliyorum: Sizce KKM’nin toplumsal etkisi ne oldu, hangi kesimler kazandı, hangi kesimler geride kaldı?
[1]: https://www.forbes.com.tr/ekonomi/kur-korumali-mevduat-taki-bakiye-2024-yilinda-nasil-seyretti?utm_source=chatgpt.com “Kur Korumalı Mevduat’taki bakiye 2024 yılında nasıl seyretti?”
[2]: https://www.yenisafak.com/ekonomi/kur-korumali-2025te-tarih-olacak-4665525?utm_source=chatgpt.com “Kur Korumalı 2025’te tarih olacak | Ekonomi Haberleri”